Hamro Prahar
  • गृह
  • समाचार
  • स्थानीय सरकार
  • समाज
  • राजनीति
  • कुराकानी
  • विचार
  • अर्थ
  • खेलकुद
  • दुर्घटना
  • भिडियो
  • फोटो फिचर
  • विविध
    • सम्पादकीय
    • साहित्य
    • स्वास्थ्य
    • शिक्षा
    • धर्म–संस्कृति
    • प्रवास
    • पत्रपत्रिका
    • प्रहरी–प्रशासन
  • ePaperNew
TRENDING
  • गृह
  • समाचार
  • स्थानीय सरकार
  • समाज
  • राजनीति
  • कुराकानी
  • विचार
  • अर्थ
  • खेलकुद
  • दुर्घटना
  • भिडियो
  • फोटो फिचर
  • विविध
    • सम्पादकीय
    • साहित्य
    • स्वास्थ्य
    • शिक्षा
    • धर्म–संस्कृति
    • प्रवास
    • पत्रपत्रिका
    • प्रहरी–प्रशासन
  • ePaperNew
No Result
View All Result
Hamro Prahar
No Result
View All Result
Home विचार

उजाडिँदै गाउँ: युवाविहीन बस्ती र ओझेलमा ग्रामीण विकास

संवादाताः रामचन्द्र वि.क.
फाल्गुन १९, २०८१

नेपालका ग्रामीण बस्तीहरू अहिले तीव्र रूपमा सुनसान हुँदै गएका छन् । कुनै बेला किसानका हलोका फालहरू ओहोरदोहोर गर्थे, खेतबारीमा गाईबस्तु चरिरहेका हुन्थे, साँझपख चौतारीमा गफगाफको चहलपहल चल्थ्यो । तर आज त्यही गाउँमा पस्दा खाली घरका भित्ताहरूमा झ्याउ उम्रिरहेका छन्, बाटोघाटोमा झाडीले छोप्न थालेका छन् ।

हिजो अस्तिको पुस्ता, जसले सिङ्गो गाउँ सम्हाल्थ्यो, वृद्ध भइसकेको छ । आजका युवाहरू रोजगारीको खोजीमा सहर छिरेका छन्, धेरैजसो विदेशिएका छन् । जो गाउँमै छन्, उनीहरू पनि गाउँलाई टालटुल पार्दै बसेका छन्, भविष्यको आशा भने धुमिल छ । जब गाउँमा रहने मानिस नै घट्दै जान्छन्, विकासका सम्भावनाहरू पनि क्रमशः ओझेलमा पर्न थाल्छन् ।

गाउँमै विकास रोकिँदा समस्या झन् चर्किँदै

नेपालमा विकास भनेको मुख्यतः सडक, भवन, पुलजस्ता भौतिक संरचना निर्माणसँग जोडिन्छ । तर यस्ता संरचना सहर केन्द्रित मात्रै छन् । गाउँमा आधारभूत पूर्वाधारहरू जस्तै— बिजुली, स्वच्छ खानेपानी, स्तरीय स्वास्थ्य सेवा, र प्रविधिसम्बन्धी पहुँच अझै कमजोर छ । थुप्रै गाउँमा सामान्य पानीको पाइप पु¥याउनसमेत वर्षौं लाग्छ, बिजुली पुगेका ठाउँमा पनि पटक पटक ट्रान्सफर्मर बिग्रने समस्या सामान्य बनेको छ । इन्टरनेटको सुविधा राम्रो नहुँदा गाउँबाट अनलाइनमार्फत रोजगारी खोज्ने सम्भावना समेत न्यून हुन्छ । जब गाउँमै यस्ता असुविधाहरू रहिरहन्छन्, युवाहरू त्यहाँ टिक्ने सम्भावना झन् कम हुन्छ ।

कृषि: गाउँमै सम्भावना, तर योजना छैन

गाउँमा खेती गर्ने जमिन छ, पानीको स्रोत छ, परिश्रमी किसान छन्, तर उचित बजार छैन । किसानले उत्पादन गरेका वस्तुहरू सही मूल्यमा बेच्न सक्दैनन् । बजारको पहुँच नहुँदा वा बिचौलियाले मूल्य तोक्दा किसानहरू निराश हुन्छन् । कतिपय ठाउँमा उत्पादन नै खेर जाने अवस्था छ, जसले गर्दा किसानहरू खेती छोडेर वैकल्पिक उपाय खोज्न बाध्य छन् । नेपालमा सरकारको ‘आत्मनिर्भर कृषि’ भन्ने नारासँगै अनुदान दिने नीतिहरू छन्, तर ती वास्तविक किसानहरूसम्म पुग्दैनन् । खेतीलाई आधुनिक प्रविधिसँग जोड्ने, युवा आकर्षित गर्ने, र उत्पादनलाई राम्रो मूल्य दिलाउने योजनाको अभावमा गाउँको कृषि व्यवसाय झन् कमजोर हुँदै गएको छ ।

रोजगारीको अभाव: युवाहरूका लागि गाउँमा ठाउँ छैन

गाउँका युवाहरूका लागि रोजगारीका अवसर सीमित छन् । सरकारले लघु उद्यम, स्वरोजगार, वा कृषि व्यवसायलाई बढवा दिने भने पनि व्यवहारमा तिनले ठोस नतिजा दिएका छैनन् । युवा स्वरोजगार कार्यक्रमजस्ता योजना सुन्नमा आकर्षक लाग्छन्, तर तिनको कार्यान्वयन प्रभावकारी छैन । गाउँका थुप्रै युवाहरू काम नपाएर विदेशिन बाध्य छन् । जो गाउँमै छन्, उनीहरू पनि अस्थायी काममा मात्र सीमित छन् । सरकारले नै गाउँमा उद्योगधन्दा वा आधुनिक कृषि व्यवसायलाई प्रवर्द्धन गर्ने दीर्घकालीन नीति ल्याउन सके मात्र युवाहरूलाई गाउँमै रोक्न सकिन्छ ।

गुणस्तरीय शिक्षाको अभाव: विद्यालय मात्र, शिक्षा होइन

गाउँमा विद्यालयहरू छन्, तर ती विद्यालयमा गुणस्तरीय शिक्षा छैन । शिक्षालयभन्दा पनि कतिपय ठाउँमा विद्यालय भवनहरू खाली चौरसरि मात्र देखिन्छन् । योग्य शिक्षकको अभाव, शैक्षिक स्रोतसाधनको कमी, र शिक्षाको स्तरीयता कमजोर भएका कारण अभिभावकहरू आफ्ना छोराछोरीलाई पढाउन सहरतिर पठाउँछन् । तर सहरमा गएर पढ्नेहरूको सपना पूरा हुन्छ भन्ने पनि छैन । जो गाउँबाट निस्किन्छन्, उनीहरू मध्ये थुप्रै जना उच्च शिक्षापछि पनि बेरोजगार नै बस्न बाध्य छन् । कतिपय जागिरका लागि प्रतिस्पर्धा गर्न नसकेर बिदेसिन बाध्य छन् । यता, गाउँका विद्यालयहरूमा विद्यार्थीको संख्याले निरन्तर ओरालो लागेको छ, जसले गर्दा शिक्षक दरबन्दी हट्ने खतरा पनि बढ्दो छ ।

संघीय सरकार र प्रदेश सरकार: गाउँका समस्या प्रति उदासीन

संघीयताको व्यवस्था आएपछि स्थानीय सरकारलाई अधिकार त दिइयो, तर त्यसलाई प्रभावकारी रूपमा कार्यान्वयन गर्न आवश्यक स्रोतसाधन र नीति मिलाइएको छैन । प्रदेश सरकारहरूले गाउँका वास्तविक समस्यामा खासै चासो देखाएका छैनन् । गाउँमा खानेपानी, सिँचाई, स्वास्थ्य, र शिक्षा जस्ता आधारभूत आवश्यकताका कामहरू गर्नुपर्ने जिम्मा स्थानीय सरकारलाई दिइएको छ । तर, पर्याप्त बजेट नहुँदा, नीति स्पष्ट नहुँदा, र तालिमप्राप्त जनशक्ति अभाव हुँदा स्थानीय सरकारहरू प्रभावकारी विकास गर्न असमर्थ छन् ।

स्थानीय सरकारको सीमितता

संघीयता कार्यान्वयनसँगै स्थानीय तहहरूले केही अधिकार पाए पनि तिनलाई प्रभावकारी रूपमा प्रयोग गर्न नसक्दा समस्या थप बल्झिएको छ । स्थानीय सरकारहरूसँग विकासका लागि आवश्यक स्रोत, नीति, र दक्ष जनशक्तिको अभाव छ । जसका कारण उनीहरू आफैंले चाहेको विकास गर्न सक्दैनन् ।

गाउँको भविष्य: अब के गर्ने ?

गाउँलाई फेरि जिउँदो बनाउन निम्न उपायहरू आवश्यक छन्

गुणस्तरीय शिक्षामा लगानी– स्थानीय विद्यालयहरूमा योग्य शिक्षक, विज्ञान तथा प्रविधि शिक्षाको प्रवर्द्धन, र ग्रामीण क्षेत्रका विद्यार्थीलाई विशेष छात्रवृत्तिको व्यवस्था गर्नुपर्छ ।

कृषिलाई आधुनिकीकरण र बजारको सुनिश्चितता– किसानलाई प्रविधियुक्त खेतीमा प्रोत्साहित गर्दै उनीहरूलाई सही मूल्य पाउने व्यवस्था मिलाउनुपर्छ ।

गाउँमै रोजगारी सिर्जना– सरकारले लघु उद्योग, पर्यटन, तथा कृषि आधारित उद्योगहरू विकास गर्ने योजना लागू गर्नुपर्छ ।

प्रविधिको पहुँच– इन्टरनेट, मोबाइल बैङ्किङ, अनलाइन व्यापारजस्ता सुविधाहरू गाउँसम्म पुर्‍याएर डिजिटल रूपान्तरणलाई प्रवर्द्धन गर्नुपर्छ ।

स्थानीय सरकारको क्षमता वृद्धि– संघीय र प्रदेश सरकारले स्थानीय सरकारलाई आवश्यक स्रोतसाधन, बजेट, तथा प्रविधियुक्त प्रशासनिक प्रणालीमा लगानी गर्नुपर्छ ।

अन्तमा 

गाउँहरू उजाड हुनु भनेको केवल घरहरू खाली हुनु मात्र होइन, हाम्रो सांस्कृतिक जरा मासिनु पनि हो । गाउँ नै हराउँदै गएमा नेपालको समग्र सामाजिक संरचनामा ठुलो असर पर्छ । समयमै सही नीति नअपनाए, आउँदा पुस्ताले गाउँलाई केवल स्मृतिको रूपमा मात्रै सम्झनेछ । हाम्रो गाउँ, हाम्रो जरा हो । यसलाई बचाउन, पुनर्जीवन दिन, र यहाँका बस्तीहरूलाई फेरि जीवन्त बनाउन सबै तहका सरकार, नीति निर्माताहरू, र गाउँ छाडेर गएकाहरूले सोच्ने बेला आएको छ ।

२०८१ फागुन १८ गतेको प्रहार खबर साप्ताहिक पत्रिकामा प्रकाशित

Related Posts

सुनचाँदी व्यवसायी २२ दिनदेखि आन्दोलनमा, कर कार्यालयमा धर्ना
समाचार

सुनचाँदी व्यवसायी २२ दिनदेखि आन्दोलनमा, कर कार्यालयमा धर्ना

संवादाताः हाम्रो प्रहार
असार २४, २०८२
0

रामेछाप- नेपाल सुनचाँदी कला व्यवसायी संघ जिल्ला शाखा रामेछाप २२ दिनदेखि जारी आन्दोलनलाई निरन्तरता दिँदै सोमबार करदाता सेवा कार्यालय मन्थलीमा...

पुरा पढ्नुहोस्
लिखुतामाकोशीको दलित लक्षित वडा अभियान : ‘राज्यले दिने छुट र सहुलियतको प्रयोग गरौँ’
समाचार

लिखुतामाकोशीको दलित लक्षित वडा अभियान : ‘राज्यले दिने छुट र सहुलियतको प्रयोग गरौँ’

संवादाताः रामचन्द्र वि.क.
असार १६, २०८२
0

रामेछाप- लिखुतामाकोशी गाउँपालिकाले पालिका भित्रका सबै वडामा पुगेर दलित समुदायलाई राज्यले दिँदै आएका विभिन्न छुट, सहुलियत र विशेष सुविधाको बारेमा...

पुरा पढ्नुहोस्
सुनापतिको पर्यटकीय क्षेत्रमा दुई हजार बढी वृक्षारोपण
समाचार

सुनापतिको पर्यटकीय क्षेत्रमा दुई हजार बढी वृक्षारोपण

संवादाताः रामचन्द्र वि.क.
असार १६, २०८२
0

रामेछाप- रामेछाप जिल्लाको सुनापति गाउँपालिकाले हरियाली प्रवर्द्धन र वातावरणीय सन्तुलन कायम गर्न उल्लेखनीय कदम चालेको छ । गाउँपालिकाको प्रमुख पर्यटकीय...

पुरा पढ्नुहोस्
Load More

हाम्रो प्रहार

‘राम्रो कामलाई प्रचारप्रसार, नराम्रो कामलाई सिधै प्रहार’ भन्ने नाराका साथ हाम्रो प्रहार डट कम मार्फत तपाई माझ आएका छौँ । हाम्रो प्रहार डट कमले तथ्यमा आधारित ताजा र खोजमूलक समाचारलाई स्थान दिन्छ ।

प्रहार मिडिया प्रा.लि.

प्रहार मिडिया प्रा.लि.
मन्थली–१, रामेछाप,बागमती प्रदेश
ईमेलः hamroprahar@gmail.com
फोन नः– ९८४४८२५०३०, ९८४४४४३४१०
संचार रजिष्ट्रार दर्ता नं. ०००३८

हाम्रो प्रहार टीम

संचालक/प्रधान सम्पादकः रामचन्द्र वि.क.
सम्पादकः कुमार श्रेष्ठ
उप-सम्पादकः कैलाश खत्री
संरक्षकः गुञ्ज कार्की
सल्लाहकारः डा. सुमन कर्माचार्य
कानुनी सल्लाहकारः अधिवक्त्ता रामहरि के.सी.

© २०८२ हाम्रो प्रहार, सर्वाधिकार सुरक्षित । डिजाईनः वेबपल

No Result
View All Result
  • गृह
  • समाचार
  • स्थानीय सरकार
  • समाज
  • राजनीति
  • कुराकानी
  • विचार
  • अर्थ
  • खेलकुद
  • दुर्घटना
  • भिडियो
  • फोटो फिचर
  • विविध
    • सम्पादकीय
    • साहित्य
    • स्वास्थ्य
    • शिक्षा
    • धर्म–संस्कृति
    • प्रवास
    • पत्रपत्रिका
    • प्रहरी–प्रशासन
  • ePaper