जलविद्युत आयोजनाको सुरुङ्गमार्ग माथीका घर चर्किन थाले, बस्ती नै भासिने जोखिम

रामेछाप– रामेछाप र ओखलढुंंगा जिल्लाको सिमाना भएर बग्ने लिखु नदीमा निर्माणाधिन तल्लो लिखु जलविद्युत आयोजनाको सुरुङ्ग मार्गमाथि रहेका घर चर्किना थालेका छन् । २८.१ मेगावट विद्युत उत्पादन गर्ने गरी स्वेतगंगा हाइड्रोपावर कम्पनीले निर्माण गरीरहेको तल्लो लिखु जलविद्युत आयोजनाको लागि सैपुको फेदीबाट सैपुको सेतीमा पानी निकाल्न निर्माण भइरहेको सुरुङ्ग मार्गमाथि रहेका घर चर्किन थालेका हुन् ।

लिखुतामाकोशी गाउँपालिका वडा नं २ पुलु देवसेली टोलमा रहेको हर्क बहादुर कार्कीको सुरुङ मार्ग माथि रहेको भूकम्प प्रतिरोधत्माक घर, दुई तले कच्ची घर, बाख्राको खोर र जमिन चिराचिरा परेर चर्किन थालेको घरधनी हर्क बहादुर कार्कीले बताए । उनले भने– ‘करिव दुई महिना पहिले भूकम्प गएजसरी घरै हल्लाउने गरी निकै ठुलो आवज आयो । त्यसपछि लगतार जसो त्यस्तो घर हल्लाउने गरी आवज आइरहो, हामीले त भूकम्प आएछ कि भन्यौ । तर, बुझ्दै जाँदा त हाइड्रोपावरले सुरुङ निर्माणको लागि ब्लास्टिङ पो गरेको रहेछ । त्यसरी भूकम्प आएजसरी जमिन हल्लिएको केही दिनपछिबाट त घर बाहिरको आगन छेउ चर्कदै गयो । त्यो दुई महिनाको अन्तरालमा हातै छिर्ने गरी घरको भित्त सम्म चर्किएर बढ्दै गएको छ । घर नजिकै रहेको बाख्राको गोठ छेउमा त झन भ्वाङ परेर गएको छ । अहिले त मान्छेको खुट्टा नै छिर्ने जसो भ्वाङ पर्न थालेका छन् । यो हाइड्रोपावरले निर्माण गरीरहेको सुरुङ मार्गमाथी नै पर्छ । त्यसैको कारणले पनि यो भत्किन थालेको हो ।’

आफ्नो भन्ने दुई ओटा घर, मुख्या पेशाको रुपमा रहेको बाख्राको फार्म र खेती लगाउने जग्गा पनि चर्किन थालेपछि आफ्नो बास उठ्ने हो की भन्ने चिन्तामा आफ्नो परिवार रहेको हर्क बहादुर कार्कीले गुनासो गरे । अहिले चर्केकै गतिमा चर्कदै जाने हो भने पाँच लाख भन्दा बढीको लागतमा निर्माण भएको बाख्राको खोर, करिव १५ लाख बराबरको दुई ओटा घर र लाखौ पर्ने आसपासको ९ रोपनी जग्गा पूर्ण रुपमा ध्वस्त हुने कार्कीले बताए । यसरी हाइड्रोपावरको सुरुङ्गमार्ग निर्माणले घर चर्किन थालेपछि हाइड्रोपावरका प्रतिनिधिलाई खबर गरेर आफ्नो घर र आसपासको क्षेत्र इन्जिनियर सहितको टोलीले अवलोकन गरेर गएको भएपनि दुई हप्ता सम्म कुनै जानकारी नआएको कार्कीले बताए । अहिले आफ्नो घरदेखि करिव ३० मिटर टाढा सम्म चर्किएर गएको उनले बताए ।

पुलु देवसेली टोलमा हर्क बहादुर कार्की सहित अरु ५ घर र एउटा सामुदायिक विद्यालय समेत रहेकाले त्यो बस्ती नै उच्च जोखिममा परेको स्थानीय एवं पूर्व संसाद देवशंकर पौडेलले बताए । पौडेलका अनुसार अहिले चर्केको क्षेत्र चट्टानी ढुंगाको नभई कमेरे माटोले भरिएकाले त्यहाँ हाइड्रोको सुरुङ्गमार्ग निर्माणको क्रममा त्यस्तो समस्या आएको हुन सक्ने दावी छ । अहिले थोरै मात्रमा चर्केको जमिनको अध्ययन गरेर त्यसको तत्काल समधान नगरे त्यसले ठूलो जोखिम निम्तने खतरा रहेको पौडेलको भनाई रहेको छ ।

उता स्वेतगंगा हाइड्रोपावर कम्पनीका सामाजिक परिचालक हित कुमार कार्कीले भने घरधनीले जानकारी गराएपछि तत्काल आफू सहित त्यस क्षेत्रमा गएर त्यहाँको सम्पूर्ण अवस्थाको बारेमा जानकारी लिएर थप अध्ययन भइरहेको बताए । थप अध्ययन अनुसन्धानको लागि भुगर्वविध सहितको टोली चाँडै त्यस क्षेत्रमा जाने तयारी भइरहेको उनले बताए । यदि हाइड्रोपावरकै कारणले अहिलेको अवस्था आएको देखिएमा त्यस बस्तीको बारेमा कम्पनीले थप निर्णय गरेर अगाडि बढ्ने सामाजिक परिचालक हित कुमार कार्कीको भनाई रहेको छ ।